نقد تاریخ نگاری موسیقی ایرانی (VIII)
نقد تاریخ نگاری موسیقی ایرانی (VIII) موسیقی
2018-04-15 16:26:24
تقی بینش در تاریخ مختصر موسیقی ایرانی (ص ۴۵): «در آثار منظوم و منثور دوران اسلامی ایران، نام و شرح حال افسانه آمیز عده ای از موسیقی دانان دوره ساسانی به ویژه زمان خسرو پرویز دیده می شود که خود موضوع بحث انگیزی را تشکیل می دهد. نبودن این اسامی در متون پهلوی یا به عبارت صحیح تر متون بازمانده و بازسازی شده پهلوی از یک سو و اختلاف در ضبط آن ها از سوی دیگر (مانند سرکش، سرکس، سرگس، سرکب) سایه شک یا تردیدی ایجاد می کند که شاید تمامی آن ها یا بخش عظیمی از آن ها، زاییده تخیل یا ساخته و پرداخته کسانی باشد که خبر مختصری را شنیده و در جایی دیده و از قبیل داستان های مربوط به باربد، شاخ و وبرگ داده اند.» در مورد نام آهنگ ها در همان جا (ص ۶۵) آمده است:
« نام آهنگ های ساخته باربد که در ماخذ دوران اسلامی ایران ذکر شده است و پیش از این بدان ها اشاره شد، گذشته از فرهنگ هایی نظیر «برهان قاطع» (تحت عنوان سی لحن باربد) در شعر گویندگان بزرگ و قدیم ایران از قبیل منوچهری دامغانی یا نظامی (در خسرو و شیرین) دیده می شود (کریستن سن، ۱۶۰). ولی بعید به نظر می رسد با حقیقت تطبیق کند و ظاهرا باید با توجه به اطلاعات مربوط به دوره خسرو پرویز ساخته شده باشد.»
در مقایسه زبان و ادبیات با موسیقی، در فرهنگ های مختلف و در طول تاریخ می بینیم که دایره نفوذ موسیقی از دایره نفوذ زبان گسترده تر و عام تر بوده و هست. این پدیده به نوع وسیله ارتباطی موسیقی مربوط می شود که امکان ارتباط با آن – با نشانه هایی عام تر- آسان تر است. به این علت موسیقی همیشه یک زبان بین المللی ناحیه ای بوده است. بخش هایی از موسیقی مانند ریتم، نسبت های فواصل صداها، هارمونی و غیره به علوم فیزیک و ریاضیات مربوط هستند و تئوری این بخش ها اساساً عام و جهانی است. چند ملیتی بودن موسیقی را در فرهنگ اروپایی به صورت مدون و مدلل می توان ملاحظه کرد.
ملت ها و نژادهای مختلف اروپایی – اعم از آلمانی، فرانسوی، ایتالیایی، لهستانی و غیره با یک زبان مشترک موسیقایی نشو و نما کرده و در ارتباط بوده اند و این دایره ای ارتباط در دوران معاصر، شرق دور و نزدیک را هم در بر گرفته و ابعاد جهانی یافته است. موتسارت که ملیت اتریشی داشته و آلمانی زبان بوده، اپراهای معروف و مهمی مانند «عروسی فیگارو» و «دون ژوان» را برای زبان ایتالیایی نوشته و اجرا کرده است، اما تا به حال این سوال به مخیله هیچ تاریخ نگار اروپایی گذر نکرده که آیا موسیقی موتسارت، ایتالیایی است یا آلمانی یا اتریشی؟ چرا که موسیقی او یک موسیقی اروپایی است. البته موسیقی در قالب فرهنگ های محلی و محدوده های کوچک تر نیز قابل بررسی و شناسایی است.