نقد تاریخ نگاری موسیقی ایرانی (IX)
نقد تاریخ نگاری موسیقی ایرانی (IX) موسیقی
2018-04-28 16:20:32
باید توجه داشت که فرهنگ در ابعاد کلی و عامش، مجموعه ای مفصل و چند لایه است که در یک دایره خاص و مشخص نمی گنجد. از یک طرف بزرگ ترین دایره فرهنگی، بعد از گذشتن از محدوده های نژاد، زبان و دین، همان محدوده جهانی یا فرهنگ بشری است و از طرف دیگر به دایره های فرهنگی کوچک تری بر می خوریم، مانند دایره فرهنگی لهجه ای خاص، به عنوان مثال لهجه یزدی فقط در محدوده شهرستان یزد یک وسیله ارتباطی و در نتیجه مشخص کننده محدوده ای فرهنگی با تاریخچه و ویژگی های خاص خود است و در پی دایره فرهنگی تنگ تری، در همین یزد، به محله «گَورها» یا گبرها یا زرتشتی ها بر می خوریم با ویژگی ها، زبان، لهجه و تاریخ فرهنگی خاص خودشان و بالاخره در همین سمت، کوچک ترین دایره های فرهنگی، قبیله، خانواده تا ویژگی های فرهنگی یک فرد خاص قابل شناسایی هستند. نتیجه این بررسی را می توان در تز زیر خلاصه کرد:
«پدیده های فرهنگی دارای محدوده های مختلف، با ابعاد متفاوت هستند و همه با هم در یک محدوده خاص مانند یک فرهنگ ملی یا دینی و مذهبی نمی گنجند. موسیقی از آن گروه پدیده های فرهنگی است که محدوده ارتباطی و نفوذش از محدوده های زبان، ملیت و دین گسترده تر است.»
بنابراین جست و جوی موسیقی ایرانی در طول تاریخ یک اشتباه اساسی به نظر می رسد. این اشتباه با بررسی تز بعدی محرز می شود که:
«موسیقی مانند زبان است که در طول تاریخ از ریشه آن، به تدریج، شاخه ها و لهجه های مختلف تحول و تکامل می یابند. تنوع و تفاوت هایی که در زمان حال مشاهده می شوند، الزاماً در تمام طول تاریخ وجود نداشته اند.»
اینک باید به این سئوال بپردازیم که دو زبان موسیقایی مختلف براساس چه عواملی قابل تفکیک از یکدیگر هستند. در این جا هم، مقایسه زبان گویش و زبان موسیقی کمک رسان خوبی است. در زبان های مختلف، اختلاف ها متکی به دو عامل اساسی است:
«اول صداهای موجود در هر زبان که با آن ها کلمه ها و بعد جمله ها ساخته می شوند و دوم دستور زبان یا قواعدی که برای ساختن کلمه ها و جمله ها ایجاد شده است.»
در موسیقی هم تفاوت ها در وهله اول در سیستم صداهای موجود و مورد استفاده در هر نوع موسیقی و در وهله بعد در قواعد و دستورهای آهنگسازی است. نوع سازها هم البته تابع سیستم صداها و قواعد موجود است.