غلامرضا مین باشیان، مرد اولین ها (I)
غلامرضا مین باشیان، مرد اولین ها (I) موسیقی
2018-03-14 23:26:03
غلامرضا مین‌باشیان (۱۲۴۰-۱۳۱۴)
غلامرضا مین باشیان که در تاریخ موسیقی ایران در چند مورد مختلف با عنوان اولین شناخته می شود. غلامرضا مین باشیان یا سالار معزز که به امیر پنجه و موزیکانچی باشی، نیز معروف بوده است، اولین موسیقیدان تحصیل کرده ایرانی در زمینه موسیقی کلاسیک است، او اولین ایرانی است که نت اثرش به چاپ رسید و در اروپا منتشر شد، او اولین موسس و معلم ایرانی کلاس موسیقی کلاسیک غربی است، همچنین اولین پایه گذار ارکستر زهی در ایران و نگارنده ردیف، اولین ایرانی که در اروپا تحصیل موسیقی کرده است و…
بدون شک سالار معزز را باید پدر موسیقی کلاسیک و همچنین موسیقی نظامی ایران دانست. غلامرضا مین باشیان فرزند نصرالله، در سال ۱۲۴۰ در تهران متولد شد. مادر او قمر الزمان اولین زن ایرانی بود که پیانو مینواخت. او دوران تحصیل خود را در مدرسه دالفنون آغاز کرد؛ او پیش از شروع به تحصیل موسیقی در نقاشی و زبان استعداد هایی از خود نشان داده بود و در مدرسه به مقام دوم رسیده بود که به این خاطر نشانی هم از ناصرالدین شاه قاجا دریافت کرده بود.
به خاطر علاقه ای که به موسیقی داشت پدرش نصرالله خان او را در شعبه موسیقی دالفنون نام نویسی کرد و او هشت سال زیر نظر آلفرد ژان بابتیس لومیر (رئیس موسیقی پیاده نظام فرانسه که از طرف ناصرالدین شاه برای تدریس مسویقی به ایران دعوت شده بود) به تحصیل موسیقی پرداخت و به عنوان اولین شاگرد موسیقی دالفنون، فارغ التحصیل شد. سیستم تدریس موسیقی در دالفنون توسط لومیر (Lemaire) بیشتر بر مبنای موسیقی نظامی بود تا موسیقی کلاسیک.
غلامرضا مین باشیان پس از فارغ التحصیلی، با درجه نظامی افسری به عنوان دستیار لومیر در دارالفنون به تدریس موسیقی پرداخت. در سال ۱۲۶۱ او به درجه سلطانی رسید و فرمانده موزیک سوار قزاق شد و این درجه چهار سال بعد به یاوری ارتقا یافت و او فرمانده موزیکانچیان قزاق شد.
او پس از یازده سال خدمت در این سمت به درجه میرپنجی رسید و در همین سال او به شوروی و کنسرتوار سن پترزبورگ (پتروگراد آن زمان) رفت تا زیر نظر موسیقیدان نامی آن زمان ریمیسکی کورساکوف به تحصیل بپردازد. او در این سفر فرزند ارشدش نصرالله مین باشیان (که هم نام پدربزرگ و مسلط به نوازندگی پیانو و تا حدی ویولون، ویولونسل و کلارینت بود) را هم با خود برد. تحصیل غلامرضا مین باشیان زیر نظر کورساکوف کوتاه بود و او به ایران بازگشت ولی نصرالله هفت سال در آنجا به تحصیل پرداخت.
پس از بازگشت به ایران، غلامرضا مین باشیان به همان مقام قبلی اش برگشت. همزمان با انقلاب مشروطه، او به دلیل علاقه اش به مشروطه چیان از سمت خود کنار گرفت و برای مطالعات بیشتر در زمینه موسیقی به فرانسه عزیمت کرد. در همین دوران او به ساخت سرود رسمی ایران پرداخت با عنوان ” سلام دولت علّیه ایران” که نت آنرا برای پیانو در اروپا منتشر کرد.
در اوایل سلطنت احمد شاه به ایران بازگشت و با درجه سرتپی به ریاست کل سته های موزیک نظام یعنی موزیک ژاندارمری، نظمیه، نصرت و گارد سلطنتی بگزیده شد.
در هفتم شعبان سال ۱۲۸۹ شمسی، او از طرف وزارت معارف (که بعدا به وزارت فرهنگ و هنر تغییر نام داد و امروز با عنوان وزارت فرهنگ و ارشاد شناخته میشود) مامور تشکیل ارکستر زهی سلطنتی شد که این ارکستر، اولین ارکستر زهی در ایران محسوب میشود. در این زمان بود که وی به درجه امیر تومانی ارتقا یافت و نشان مکلل به الماس و حمایل و سردوشی مخصوص این درجه به او اعطا گردید.
در سال ۱۲۸۵ معلم غلامرضا خان مین باشیان، ژان بابتیس لومیر درگذشت و پس از یک سال که امور شعبه موزیک دالفنون بی سرپرست بود به غلامرضا خان رسید (با حفظ سمت قبلی). غلامرضا خان دو سال بعد به لقب سالار معزز مفتخر گردید.